Lunatykowanie – na czym polega i czy jest groźne
Co robić, gdy ktoś lunatykuje
Jeśli Twoje dziecko, czy osoba bliska podczas snu wykonuje różne czynności np. chodzi, siedzi na łóżku, je, gotuje – prawdopodobnie cierpi na somnambulizm (lunatykowanie). Po przebudzeniu lunatyk zazwyczaj nie pamięta tego, co robił, czy mówił.
Jak zachować się wobec lunatyka? Czy i kiedy reagować, aby nie zrobił sobie krzywdy? Poznaj odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania o zjawisko somnambulizmu.
Czym jest lunatykowanie i jakie są jego przyczyny?
Lunatykowanie zalicza się do zaburzeń snu z grupy parasomni. Zaburzenia te objawiają się pod postacią mimowolnych ruchów i dziwnych zachowań pojawiających się podczas snu. Mogą one przybrać najróżniejsze formy od chodzenia, siedzenia czy mówienia, przez wykonywanie czynności związanych np. z gotowaniem, sprzątaniem, bądź jedzeniem.
Niektórzy lunatycy starają się „uciec” z domu, stąd jest to mało komfortowe zaburzenie.
Lunatyzm występuje w fazie snu głębokiego.
Lunatyk nie jest świadomy tego, co robi. Często odczuwa ból, czy niepokój. Najczęściej potem nie pamięta, co robił, choć nie jest to zasadą. Ma jednak zazwyczaj otwarte oczy, co sprawia wrażenie, jakby nie spał. Somnambulik, który nie ma w otoczeniu bliskich osób, bardzo często nie wie, że cierpi na te zaburzenia.
Lunatykowanie najczęściej dotyka najmłodszych. Nawet do 15% dzieci lunatykuje (w większości chłopcy). Zazwyczaj zaburzenie zanika podczas dojrzewania. Szacuje się, że u osób dorosłych występuje w ok. 3% przypadków.
Przyczyny lunatykowania
Kiedyś w lunatykowaniu dopatrywano się ingerencji sił nadprzyrodzonych a samych somnambulików uważano za opętanych lub zaczarowanych. Mimo wielu prowadzonych badań, nadal zjawisko nie jest w pełni wyjaśnione. Nie udało się ustalić jakiejś jednej, konkretnej przyczyny lunatykowania.
Wśród różnych przyczyn najczęściej wskazuje się m.in.:
– czynniki genetyczne
– nadmierne spożywanie alkoholu oraz środków psychoaktywnych
– spożywanie obfitych posiłków oraz napojów z dużą zawartością kofeiny
– niedobór snu, nieregularne godziny zasypiania
– permanentny stres.
Jedna z hipotez, którą obecnie uznaje wielu badaczy zakłada, że lunatykowanie jest skutkiem zaburzenia procesu wybudzania z głębokiej fazy snu. Obserwujemy wtedy brak równowagi między dwoma mechanizmami pracy mózgu, które działają przeciwstawne i odpowiadają za zasypianie i budzenie się.
Lunatykowanie może mieć także podłoże neurorozwojowe i być wynikiem niedojrzałości układu nerwowego – dlatego somnambulizm częściej występuje u dzieci niż u dorosłych.
Część naukowców wskazuje również dużą rolę zaburzeń oddychania w etiologii lunatyzmu.
Badania pokazują, że ludzie, u których stwierdzono zaburzenia oddychania częściej doświadczają objawów lunatykowania. Także na rozwój somnambulizmu może mieć także wpływ niedotlenienie mózgu.
Co zwiększa ryzyko lunatykowania?
Somnambulizm może współwystępować z innymi zaburzeniami snu i nie tylko. Zaburzenia, które mogę występować razem z lunatykowaniem to np.:
– choroba Parkinsona
– moczenie nocne, koszmary senne (głównie u dzieci)
– zespół Tourett’a
– obturacyjny bezdech senny
– urazy głowy, udary mózgu
Można więc wskazać na wiele przyczyn lunatykowania. Jednak jeszcze nie wszystkie są wyjaśnione, stąd somnambulizm nadal jest sporą zagadką.
Kiedy lunatykowanie jest niebezpieczne
Lunatykowanie może być niebezpieczne z uwagi na sytuacje, w jakich może znaleźć się lunatyk oraz osoba przebywająca w jego otoczeniu. Prawdą jest, że lunatycy podczas swoich sennych aktywności najczęściej mają otwarte oczy. Częściowo zabezpiecza ich to przed napotykanymi przeszkodami, jednak mimo tego pewnych urazów nie są w stanie uniknąć.
Lunatyk może w trakcie epizodu otworzyć okno, wyjść, przesuwać meble, wspinać się po nich oraz wykonywać czynności, które mogą go zranić (krojenie nożem).
Podczas lunatykowania u dorosłych mogą się pojawiać, choć rzadko, zachowania agresywne, szczególnie przy nagłej próbie wybudzenia. Prawdopodobnie jest to nieświadoma reakcja na stan zagrożenia. W większości przypadków „aktywność we śnie” trwa ok. 10-20 minut, po czym osoba lunatykująca wraca do łóżka i śpi dalej.
Jak się zachować gdy ktoś lunatykuje
Najlepiej, jeśli to możliwe, delikatnie odprowadzić lunatyka do łóżka pozwolić mu wybudzić się w swoim własnym tempie.
W pewnych wypadkach jednak trzeba reagować nagle, nawet jeśli miałoby to obudzić lunatyka, ale za to uchronić przed upadkiem, czy wypadkiem.
Jeśli zaobserwujemy, że mamy w otoczeniu lunatyka, należy przede wszystkim podjąć środki zapobiegawcze, takie jak:
– zabezpieczenie okien i drzwi, aby nie można było ich swobodnie otworzyć
– schowanie niebezpiecznych przedmiotów
– zabezpieczenie kontaktów elektrycznych
– usunięcie „przeszkód” z podłogi
Należy zwrócić uwagę, co może wywoływać epizody (np. zależność – późne jedzenie – epizod, alkohol – epizod). Wszystkie obserwacje będą ważne przy wywiadzie lekarskim w celu zastosowania odpowiedniego leczenia.
Jak diagnozować i leczyć lunatykowanie?
Diagnozę stawia się w oparciu o klasyfikacje medyczne, rozmowę z pacjentem oraz jego najbliższymi a także badania diagnostyczne. Najcenniejsze są relacje z bliskimi, gdyż to właśnie oni zazwyczaj jako pierwsi zauważają objawy lunatykowania. Ich relacje, czy nagrania stają się podstawą do dalszych badań i diagnozy.
Metodą diagnostyczną pomocną w diagnozie lunatykowania jest polisomnografia (rejestracja sygnałów bioelektrycznych płynących z organizmu człowieka). Służy ona przede wszystkim do diagnozy różnicowej.
Z uwagi na brak wyróżnienia bezpośredniej przyczyny lunatykowania, nie ma jakiś sprawdzonych i jedynych metod jego leczenia.
Leczenie lunatykowania
Zazwyczaj leczenie somnambulizmu jest procesem długotrwałym i wymaga zaangażowania specjalistów z dzieciny psychologii i psychiatrii.
Częstość epizodów somnambulizmu można zredukować poprzez dbałość o właściwą higienę snu.
Przeczytaj również jak zadbać o właściwy wypoczynek.
Formami leczenia lunatykowania są również:
– farmakoterapia
– oddziaływanie psychologiczne
– w przypadku stwierdzenia u pacjenta zaburzeń oddychania – ich wyleczenie może przyczynić się do eliminacji lub złagodzenia objawów lunatykowania
Zapraszamy do artykułu: Jak leczyć bezdech senny?
Jeśli przyczyny somnambulizmu tkwią w niewłaściwej diecie czy stylu życia, pomóc mogą odstawienie spożywania alkoholu czy kawy przed snem, nie objadanie się przed zaśnięciem i inne, związane ze spożywaniem różnych substancji.
U niektórych osób udaje się ograniczyć częstość występowania lunatykowania dzięki psychoterapii, u innych zaś pacjentów korzystne efekty przynosi hipnoza.
Czy można zapobiegać lunatykowaniu?
Podobnie jak przy niektórych sposobach leczenia somnambulizmu, prowadząc zdrowy tryb życia, stosując się do zasad spożywania posiłków odpowiednio długo przed snem oraz dbając o higienę snu możemy zapobiegać objawom somnambulizmu.
Oczywiście nie będzie to dotyczyło wszystkich przypadków. Jednak zdrowy tryb życia i dieta każdemu wyjdą na zdrowie. Niezależnie od tego, czy grozi nam lunatykowanie.
Pozdrawiamy
Zespół BRANDvital
